“Phôi của tôi thuộc loại gì?”, “Phôi của tôi có tốt không?” là một trong những câu hỏi thường gặp nhất mà bệnh nhân làm thụ tinh ống nghiệm thường đặt ra cho các bác sĩ hiếm muộn hoặc các chuyên viên phôi học. Vì vậy, trong khuôn khổ bài báo này, chúng tôi hy vọng sẽ giúp cho những bệnh nhân đang điều trị thụ tinh trong ống nghiệm giải đáp những thắc mắc trên.
Đánh giá chất lượng phôi là công việc thường quy được thực hiện tại các trung tâm hỗ trợ sinh sản trên thế giới, kể cả tại Việt Nam. Việc đánh giá chất lượng phôi là bước đầu tiên và bắt buộc để các chuyên gia phôi học lựa chọn phôi nào để chuyển hoặc phôi để trữ. Do đó các tiêu chí cho việc lựa chọn phôi chuyển có khả năng phát triển và làm tổ có một vai trò rất quan trọng [Alikani et al., 2000; Ebner et al., 2003], giúp chu kỳ điều trị có hiệu quả và an toàn hơn. Có nhiều hệ thống được áp dụng để đánh giá chất lượng phôi, thế nhưng tiêu chí đánh giá phôi bằng hình thái vẫn được sử dụng phổ biến nhất [ Alpha, 2011]. Nghĩa là sau khi quan sát phôi dưới kính hiển vi có độ phóng đại lớn, các chuyên viên phôi học sẽ đánh giá và xếp loại chúng dựa trên kinh nghiệm và tài liệu khoa học có sẵn. Các trung tâm trên thế giới thường chuyển phôi vào giai đoạn phôi phân chia (phôi ngày 2, ngày 3) hoặc vào giai đoạn phôi nang (ngày 5). Do đó, các tiêu chí đánh giá phôi cũng sẽ dựa trên giai đoạn phát triển của phôi.

Việc đánh giá phôi này được thực hiện vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau ngày chọc hút trứng. Lúc này phôi không tăng lên về thể tích nhưng được phân chia thành nhiều phôi bào nhỏ bên trong, các phôi bào này có thể đều nhau hoặc không đều, và có thể có hoặc không có các mảnh vỡ tế bào bên trong phôi.
Chất lượng phôi được đánh giá phân loại dựa trên giá trị tổng của các tiêu chí như tốc độ phát triển (số phôi bào); tỉ lệ lệch thể tích giữa các phôi bào (phôi bào đều/không đều); tỉ lệ mảnh vỡ tế bào trong phôi (bảng 1).

Hình 1: Ba thời điểm có thể đánh giá chất lượng phôi [Alpha 2011]

Bảng 1: Các tiêu chí đánh giá và phân loại chất lượng phôi

Việc kéo dài thời gian nuôi cấy đến giai đoạn phôi nang sẽ thu nhận được những phôi có sức sống tốt nhất, có thể loại bỏ được những phôi có bất thường. Chỉ những phôi tốt mới có khả năng phát triển đến giai đoạn phôi nang. Chuyển phôi giai đoạn phôi nang có nhiều ưu điểm như chọn lựa được phôi có khả năng làm tổ cao, chuyển ít phôi hơn do chỉ chuyển từ 1-2 phôi, giúp giảm nguy cơ đa thai.
Giai đoạn phôi nang, thời gian khoảng ngày 5, 6 ( hình 1) sau ngày chọc hút trứng. Các tiêu chí [Gardner và Schoolscraft, 1999] được áp dụng để đánh giá phôi nang bao gồm tổng hợp của 3 tiêu chí sau:

1. Độ nở rộng của khoang phôi: có 6 cấp độ từ 1-6, từ khoang phôi nhỏ đến khi thoát màng hoàn toàn
2. Chất lượng của khối mầm phôi (ICM-Inner Cell Mass): có 3 cấp độ A – B – C; đi từ tốt nhất đến xấu nhất
3. Chất lượng của các tế bào lá nuôi (TE-Trophectoderm): tương tự cũng có 3 cấp độ A-B-C, đi từ tốt đến xấu.

Hình 2: Độ nở rộng của khoang phôi

Theo đó:

• Phôi nang loại 1 sẽ là những phôi có khoang nang nở rộng từ cỡ 3-6, chất lượng khối phôi mầm (ICM) loại Tốt (A), và khối tế bào lá nuôi (TE) loại tốt hoặc khá (A hoặc B). Ví dụ: 4AA, 5AB, v.v..
• Phôi nang loại 2: là những phôi có khoang nang nở rộng từ 3-6, khối ICM loại B, và khối TE loại A hoặc B. Ví dụ: 4BA, 5BB,v.v..
• Phôi nang loại 3: là những phôi còn lại. Ví dụ: 5CB

Nói tóm lại, việc đánh giá chất lượng phôi hiện nay chủ yếu dựa vào các tiêu chuẩn hình thái, đơn giản, dễ thực hiện và không xâm lấn. Việc chọn lựa phôi giúp cho chu kỳ điều trị hiệu quả hơn. Cụ thể là, người bệnh không những đạt được kết quả có thai nhanh nhất, mà còn có thai kỳ an toàn và khỏe mạnh.

Ths. Nguyễn Thiện Thực – Khoa Hiếm muộn, BV Từ Dũ

Ngày đăng: 16:15, 27/8/2020