Thụ tinh nhân tạo IUI là gì?

Thụ tinh nhân tạo là kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung (Intrauterine insemination – IUI), bắt đầu bằng việc theo dõi sự phát triển nang noãn có thể bằng đường tự nhiên hay sử dụng thuốc, ngay vào thời điểm rụng trứng, mẫu tinh trùng của người chồng sau lọc rửa, đảm bảo chất lượng tốt nhất sẽ được đưa trực tiếp vào buồng tử cung của người vợ, nhằm loại bỏ các ảnh hưởng tiêu cực lên tinh trùng như pH acid của âm đạo, các bất thường gây tắc nghẽn tại ống cổ tử cung,… Đây là phương pháp điều trị vô sinh đơn giản, ít tốn kém và dễ thực hiện và được áp dụng rộng rãi.

Khi nào cần áp dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo IUI?

Có thể áp dụng điều trị bằng kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung ở các trường hợp người vợ mắc hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung nhe, bệnh lý tại cổ tử cung như: chít hẹp, viêm mạn tính,… hoặc ở người chồng có bất thường tinh trùng nhẹ hay những trường hợp vô sinh chưa rõ nguyên nhân. Sau khi được thăm khám đầy đủ để chẩn đoán tác nhân gây vô sinh, bác sĩ sẽ tư vấn có đủ điều kiện áp dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo hay không.

Trường hợp nào không nên sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo IUI?

Các trường hợp bất thường tinh trùng nặng, giãn tắc cả hai vòi tử cung, rối loạn phóng noãn nặng hoặc những trường hợp đã thực hiện IUI nhiều lần thất bại,… tiên lượng tỷ lệ thành công khi điều trị bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo là rất thấp. Khi đó, chỉ định thụ tinh trong ống nghiệm được khuyến nghị.

Điều kiện tiến hành thụ tinh nhân tạo IUI

Các trường hợp đủ điều kiện tiến hành thụ tinh nhân tạo khi buồng trứng người vợ còn chức năng, ít nhất một vòi tử cung thông và tinh trùng người chồng sau lọc rửa đạt từ 5x106 tinh trùng/ml trở lên.

Quá trình bơm tinh trùng vào tử cung diễn ra như thế nào?

Bước 1: Thăm khám ban đầu, kiểm tra sức khoẻ 2 vợ chồng

Một cặp vợ chồng sau khi quan hệ tình dục từ 12 tháng trở lên, không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào mà vẫn chưa có con thì nên đến các Trung tâm Hỗ trợ sinh sản để được thăm khám tìm nguyên nhân vô sinh. Sau khi có đầy đủ các kết quả xét nghiệm và được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị thụ tinh nhân tạo, người vợ sẽ bắt đầu chu kỳ canh trứng từ ngày 8-10 chu kỳ kinh nguyệt bằng siêu âm đường âm đạo.

Bước 2: Kích thích buồng trứng

Việc kích thích buồng trứng được áp dụng trên những trường hợp mắc rối loạn phóng noãn như hội chứng đa nang buồng trứng, tăng prolactin máu hay các trường hợp theo dõi mà chưa có trứng trội tự nhiên. Tùy các trường hợp cụ thể mà bệnh nhân sẽ được sử dụng các loại thuốc kích thích buồng trứng khác nhau.

Siêu âm theo dõi nang noãn mỗi 2-3 ngày đến khi có nang đạt kích thước từ 18mm trở lên. Sau đó, bệnh nhân được hướng dẫn tiêm mũi trưởng thành noãn và hẹn ngày bơm IUI sau tiêm từ 24-40 giờ. Việc theo dõi nang noãn và sử dụng thuốc kích trứng phải dựa theo chỉ định của bác sĩ. 

Bước 3: Lấy và lọc rửa mẫu tinh trùng

Vào ngày tiến hành thụ tinh nhân tạo, người chồng được hướng dẫn tự lấy mẫu tinh trùng bằng phương pháp thủ dâm với lọ vô khuẩn, tương tự như khi làm xét nghiệm tinh dịch.

Mẫu tinh trùng sau lấy được đưa vào labo để lọc rửa nhằm mục tiêu chọn lọc những tinh trùng có hình thái bình thường, độ di động tốt, tổn thương DNA tối thiểu; loại bỏ các tế bào chết và các chất độc cho tinh trùng, hạn chế các tác nhân lây nhiễm từ tinh dịch như HIV, virus viêm gan B; loại bỏ phần lớn prostagladin gây co thắt tử cung và kích thích hoạt hoá đầu tinh trùng, tạo thuận lợi cho quá trình thụ tinh. Mẫu tinh trùng sau lọc rửa có thể chứa khoảng 0,3ml tinh dịch.

Bước 4: Bơm tinh tùng vào buồng tử cung

Bệnh nhân được hướng dẫn đi tiểu sạch, vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài và nằm trên giường thủ thuật ở tư thế sản khoa. Bác sĩ sau khi đặt mỏ vịt, vệ sinh âm đạo và cổ tử cung sẽ tiến hành bơm tinh trùng sau lọc rửa vào buồng tử cung của người vợ bằng catheter chuyên dụng.

Sau khi bơm IUI, bệnh nhân được hướng dẫn đơn thuốc hỗ trợ chứa progesterone, ngày thử thai và nằm nghỉ tại giường khoảng 10-15 phút. Sau đó, bệnh nhân có thể ra về và sinh hoạt bình thường cho đến ngày thử thai.

Bước 5: Thử thai

Vào ngày thứ 14 sau bơm IUI, bệnh nhân được chỉ định xét nghiệm định lượng nồng độ beta-hCG huyết thanh:

• Beta-hCG ≥ 25 mIU/ml: dương tính. Tiếp tục theo dõi và hỗ trợ thai kỳ.
• Beta-hCG từ 5 – 25 mIU/ml: cần làm lại xét nghiệm và sử dụng đơn thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Beta-hCG < 5 mIU/ml: âm tính. Ngưng thuốc và xem như thất bại điều trị. Bệnh nhân có thể tiếp tục canh trứng trong chu kỳ tiếp theo.

​

Tỷ lệ thành công

Tỷ lệ thành công của phương pháp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: độ tuổi của người vợ, bệnh lý mạn tính mắc phải, thời gian vô sinh, chất lượng nang noãn, tình trạng tử cung bao gồm độ dày nội mạc tử cung, u xơ tử cung hay lạc nội mạc tử cung, chất lượng tinh trùng của người chồng sau lọc rửa hay phác đồ điều trị. Độ tuổi người vợ càng lớn, chất lượng và khả năng thụ tinh của trứng càng giảm, từ đó làm giảm tỷ lệ thụ thai.

Ở các trường hợp sau khi theo dõi nang noãn, điều kiện về tử cung, buồng trứng và tinh trùng là tối ưu, tỷ lệ thành công sau mỗi lần thực hiện thủ thuật có thể từ 16-20% và tăng lên sau mỗi lần bơm IUI. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ thành công không cải thiện khi bơm IUI ở lần thứ 6 trở đi. Do vậy, các trường hợp này cần xem xét chuyển sang điều trị vô sinh bằng thụ tinh trong ống nghiệm.

Kinh nghiệm giúp tăng tỷ lệ thành công

Quá trình theo dõi lâm sàng, kích thích buồng trứng và chuẩn bị nội mạc tử cung hiệu quả, chỉ định bơm IUI đúng thời điểm là những yếu tố giúp gia tăng tỷ lệ thành công. Do đó, việc đánh giá đúng nguyên nhân vô sinh và lựa chọn trung tâm hỗ trợ sinh sản giàu kinh nghiệm là rất quan trọng, giúp giảm thiểu tối đa những rủi ro và cái thiện tỷ lệ thành công cho điều trị.

Các yếu tố rủi ro

Bất kỳ thủ thuật hỗ trợ sinh sản nào cũng đều có rủi ro dù ít hay nhiều cho bệnh nhân. Đối với kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung, rủi ro có thể gặp phải bao gồm: hội chứng quá kích buồng trứng, đa thai hay thậm chí không có noãn trưởng thành, phải ngưng chu kỳ phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm kích thích buồng trứng của bác sĩ lâm sàng.

Quy trình thực hiện IUI tại Bệnh viện

Thực hiện bơm IUI tại Bệnh viện bao gồm các bước: thăm khám, kiểm tra sức khoẻ hai vợ chồng; kích thích buồng trứng; lấy, lọc rửa mẫu tinh trùng; bơm tinh trùng vào buồng tử cung và thử thai, tương tự như đã đề cập ở phần trên. Hiện nay, kỹ thuật bơm tinh trùng vào buồng tử cung là một phương pháp thụ tinh nhân tạo đơn giản, dễ thực hiện và có thể chỉ định rộng rãi.